Ακίδα

με διεθνή συμμετοχή

Εξαρτήσεις, Συννοσηρότητα

Πρόληψη και Θεραπεία

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 5-7 ΜΑΡΤΙΟΥ 2010

Ξενοδοχείο «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΠΑΛΑΣ»

Θεσσαλονίκη, Τετάρτη 3 Μαρτίου 2010

Δ Ε Λ Τ Ι Ο  Τ Υ Π Ο Υ

          Το θέμα των εξαρτήσεων αποτελεί στην Ελλάδα, όπως και παγκοσμίως, ένα σοβαρό, ακανθώδες και δυσεπίλυτο πρόβλημα. Το οικονομικό και κοινωνικό του κόστος είναι δύσκολο να εκτιμηθεί. Ανησυχητική επίσης είναι η έναρξη εκδήλωσης του φαινομένου σε όλο και μικρότερη ηλικία, αλλά και με ποικιλία μορφών.

Τα επιδημιολογικά στοιχεία είναι δύσκολο να καταγράψουν το μέγεθος του προβλήματος, παρ' όλες τις επίπονες προσπάθειες των ερευνητών.

Σε ό,τι αφορά την αιτιοπαθογένεια του φαινομένου υπάρχουν πολλαπλές θεωρητικές προσεγγίσεις, κοινωνιολογικές, ψυχολογικές και βιολογικές, οι οποίες καθορίζουν τον τρόπο και τη φιλοσοφία της θεραπευτικής αντιμετώπισης του προβλήματος. Από την πλευρά της καθημερινής κλινικής πρακτικής παρουσιάζεται κατά την τελευταία δεκαετία στο χώρο της ψυχιατρικής εντονότατο το πρόβλημα της συννοσηρότητας και κυρίως με τη μορφή της διπλής διάγνωσης. Της συνύπαρξης δηλαδή εκτός της «εξάρτησης» και δεύτερης σοβαρής σωματικής ή ψυχικής νόσου.

Σύμφωνα με το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (UNODC), άτομο με διπλή διάγνωση είναι εκείνο «για το οποίο έγινε διάγνωση προβλήματος κατάχρησης αλκοόλ ή ναρκωτικής ουσίας επιπλέον κάποιας άλλης διάγνωσης, συνήθως ψυχιατρικής ασθένειας, π.χ. μανιοκατάθλιψη, σχιζοφρένεια». Με άλλα λόγια, η συννοσηρότητα στο πλαίσιο αυτό αναφέρεται στην πρόσκαιρη συνύπαρξη δύο ή περισσότερων ψυχιατρικών διαταραχών ή διαταραχών της προσωπικότητας, εκ των οποίων η μία είναι η προβληματική χρήση ουσίας.

Τα τελευταία χρόνια το θέμα κέρδισε έδαφος, καθώς έγινε προφανές, ότι αφορά μεγάλο, και πιθανώς διογκούμενο, αριθμό ατόμων.

Οι λόγοι αυτοί κατέστησαν επιτακτική την ανάγκη στην Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία να ασχοληθεί με το σημαντικό αυτό θέμα οργανώνοντας το 2^ο Πανελλήνιο Μονοθεματικό Συνέδριό της με τίτλο «Εξαρτήσεις, συννοσηρότητα -Πρόληψη και θεραπεία», το οποίο θα πραγματοποιηθεί από 5 έως 7 Μαρτίου 2010 στο ξενοδοχείο «Μακεδονία Πάλας» της Θεσσαλονίκης.   

Σε σημερινή συνέντευξη τύπου ο αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας και πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου Ιωάννης Γκιουζέπας, καθηγητής ψυχιατρικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, μαζί με άλλους εξέχοντες επιστήμονες ειδικούς σε θέματα εξαρτήσεων, μέλη της οργανωτικής επιτροπής ανέφεραν, ότι στο συνέδριο θα δοθεί έμφαση στη συνύπαρξη ψυχιατρικών διαταραχών και διαταραχών της προσωπικότητας ατόμων και χρήσης ουσιών. Τόνισαν όμως πως στην πραγματικότητα, συχνά αρμόζει να αναφερόμαστε σε πολλαπλή νοσηρότητα, καθώς τα συγκεκριμένα άτομα πάσχουν επίσης συχνά από σωματικές ασθένειες, π.χ. μόλυνση από τον ιό της ανοσολογικής ανεπάρκειας του ανθρώπου (HIV) ή της ηπατίτιδας C, καθώς και από κοινωνικές διαταραχές, όπως οικογενειακά προβλήματα, ανεργία, εγκλεισμός σε φυλακή ή έλλειψη στέγης.

Οι υπηρεσίες περίθαλψης και θεραπείας δεν διαθέτουν συνήθως τα κατάλληλα μέσα για την αντιμετώπιση των αναγκών διάγνωσης και θεραπείας της ομάδας αυτής, και ως εκ τούτου παραμελούν ή/και δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν το σύνολο των προβλημάτων των ατόμων που εισάγονται για θεραπεία. Το αποτέλεσμα θα μπορούσε να παρομοιασθεί με την εικόνα μιας «περιστρεφόμενης πόρτας», όπου άτομα που έχουν μεγάλη ανάγκη θεραπείας παραπέμπονται από τη μία υπηρεσία στην άλλη, ενώ στο μεταξύ η κατάστασή τους επιδεινώνεται.

Η προσπάθεια καθορισμού της αιτιολογίας της συννοσηρότητας οδηγεί σε αδιέξοδο: ποια από τις διαταραχές εμφανίσθηκε πρώτη; Οι υπάρχουσες έρευνες σχετικά με την αιτιώδη συνάφεια μεταξύ ψυχιατρικών διαταραχών και διαταραχών οφειλόμενων στη χρήση ουσιών δεν καταλήγουν σε συγκεκριμένα συμπεράσματα. Τα συμπτώματα της ψυχικής διαταραχής και των προβλημάτων, που οφείλονται στην ουσιοεξάρτηση αλληλεπιδρούν και αλληλοεπηρεάζονται.

Από ερευνητικά στοιχεία προκύπτουν ενδείξεις ότι οι ψυχιατρικές διαταραχές και οι διαταραχές της προσωπικότητας προϋπάρχουν συνήθως των διαταραχών που οφείλονται στη χρήση ουσιών, δηλαδή αυξάνουν την επιρρέπεια των ατόμων σε τέτοια προβλήματα· ωστόσο, οι ψυχιατρικές διαταραχές ενδέχεται επίσης να επιδεινωθούν λόγω της χρήσης ναρκωτικών ή να εκδηλωθούν παράλληλα.

Η χρήση ναρκωτικών μπορεί επίσης να εκληφθεί ως στοιχείο ή σύμπτωμα μίας ψυχιατρικής διαταραχής ή μίας διαταραχής της προσωπικότητας καθώς και ως προσπάθεια αυτοθεραπείας. Το γεγονός ότι η χρήση της ουσίας μετριάζει τα ενοχλητικά συμπτώματα ενθαρρύνει την ανάπτυξη της ουσιοεξάρτησης. Όταν σταματήσει η χρήση της ουσίας, π.χ. με την αποτοξίνωση ή τη θεραπεία υποκατάστασης, τα συμπτώματα ενδέχεται να επανεμφανισθούν. Αιφνίδιες ψυχώσεις οφειλόμενες στη χρήση ναρκωτικών εμφανίζονται κυρίως σε χρήστες κοκαΐνης, αμφεταμινών και παραισθησιογόνων, αλλά συνήθως υποχωρούν σχετικά γρήγορα. Ωστόσο, ενδέχεται να είναι δύσκολη η διάκριση μεταξύ συμπτωμάτων που οφείλονται σε τοξίκωση από χρήση ναρκωτικών και μη συναφών ψυχωτικών επεισοδίων.

Είναι γνωστό ότι η διάγνωση της συννοσηρότητας είναι πολύ δύσκολη. Η ουσιοεξάρτηση και η διαταραγμένη συμπεριφορά που προκαλεί κυριαρχούν συχνά στην κλινική εικόνα και παραποιούν τα ψυχιατρικά συμπτώματα. Επιπλέον, η χρήση ουσιών μπορεί να προκαλέσει ψυχιατρικά συμπτώματα που ελάχιστα διαφέρουν από εκείνα των ψυχιατρικών διαταραχών, ενώ το σύνδρομο στέρησης ή η οξεία τοξίκωση μπορούν να μιμηθούν σχεδόν όλα τα συμπτώματα των εν λόγω διαταραχών. Επίσης, η κατάθλιψη και το άγχος μπορούν να θεωρηθούν εγγενή συμπτώματα του κύκλου της τοξίκωσης-στέρησης· συμπτώματα που μετριάζονταν λόγω της χρήσης των ουσιών εμφανίζονται κατά την αποχή ή τη θεραπεία υποκατάστασης.

Οι εξετάσεις ρουτίνας για ψυχιατρικές διαταραχές και διαταραχές της προσωπικότητας δεν περιλαμβάνονται πάντοτε στις τυποποιημένες διαδικασίες διάγνωσης, που πραγματοποιούνται στην αρχή της θεραπείας σε υπηρεσίες θεραπείας των ουσιοεξαρτήσεων. Με εξαίρεση ορισμένες ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένες ή και εξειδικευμένες υπηρεσίες, τα ψυχικά συμπτώματα και οι ψυχικές διαταραχές σπάνια διερευνώνται από τις υπηρεσίες θεραπείας των ουσιοεξαρτήσεων.

Οι πρόοδοι στη μεθοδολογία συνέβαλαν επίσης στη βελτίωση της διάγνωσης τόσο των ψυχιατρικών διαταραχών όσο και των διαταραχών χρήσης ουσιών. Υπάρχουν σήμερα πολλά τυποποιημένα και έγκυρα εργαλεία για τη μέτρηση των ψυχιατρικών συμπτωμάτων και των διαταραχών της προσωπικότητας, καθώς και διάφορα εργαλεία που εκτιμούν το επίπεδο των προτύπων χρήσης ναρκωτικών και της ουσιοεξάρτησης.

          Στο συνέδριο συμμετέχουν:

·        Επιστήμονες, ειδικοί στο χώρο των εξαρτήσεων, τόσο από την Ελλάδα, όσο και από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

·        Όλες  οι υπηρεσίες της χώρας μας, που δραστηριοποιούνται στο χώρο των εξαρτήσεων, από το Εθνικό Σύστημα Υγείας (Ε.Σ.Υ.), καθώς και αυτόνομοι οργανισμοί όπως το Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕ.Θ.Ε.Α.) και ο Οργανισμός Καταπολέμησης των Ναρκωτικών (Ο.ΚΑ.ΝΑ.), καθώς και υπηρεσίες της Πολιτείας, (Αστυνομία, Ο.Α.Ε.Δ., Τοπική Αυτοδιοίκηση) και η Εκκλησία.

Στις τρεις μέρες του συνεδρίου προσεγγίζεται το θέμα των εξαρτήσεων (κάθε μορφή εξάρτησης) και υπάρχει έκδηλο το ενδιαφέρον για την πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου.

Είναι άξιο να τονιστεί ότι η προσέγγιση του θέματος γίνεται με τη συμμετοχή ειδημόνων από όλους τους επιστημονικούς χώρους, όχι μόνο της ψυχιατρικής. Υπάρχουν συζητήσεις στρογγυλών τραπεζιών, που διαπραγματεύονται σημαντικής φύσεως νομικές και κοινωνικές προεκτάσεις, καθώς και συζητήσεις που εστιάζονται στην πρόληψη και την αντιμετώπιση του φαινομένου, με ειδική αναφορά τη συμβολή της εκπαίδευσης και των Μ.Μ.Ε.