Ακίδα

Το αίμα του πλακούντα και του ομφάλιου λώρου αποτελεί σήμερα ίσως τη σημαντικότερη και ασφαλέστερη πηγή λήψης βλαστοκυττάρων, τα οποία αποτελούν ένα νέο θεραπευτικό όπλο στην Ιατρική. Το σώμα μας διαθέτει και άλλες πηγές λήψης βλαστοκυττάρων, οι οποίες παρουσιάζουν διαφορές ως προς τις ιδιότητες και τις χρήσεις των κυττάρων που συλλέγονται από κάθε μία.

Κατά τη γέννηση μπορεί κανείς να φυλάξει επιπλέον βλαστοκύτταρα με αποστράγγιση του πλακούντα ή να απομονώσει βλαστοκύτταρα από το σώμα του ομφάλιου λώρου (ουσία Wharton). Μετά τη γέννηση, βλαστοκύτταρα μπορούν να απομονωθούν από τα νεογιλά δόντια (πρώτα δόντια), το λίπος και τον μυελό των οστών. Επίσης συχνά αναφέρονται τα βλαστοκύτταρα που λαμβάνονται από έμβρυα (εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα) και τα οποία δεν έχουν σήμερα καμία θεραπευτική χρήση.

Παγκοσμίως, το αίμα του ομφάλιου λώρου χρησιμοποιείται στο άνω του 50% των μεταμοσχεύσεων, λόγω των ιδιοτήτων του, και γι' αυτόν το λόγο το ενδιαφέρον για την αποθήκευσή του είναι τεράστιο.

Η λήψη των βλαστικών κυττάρων μετά το τέλος του τοκετού είναι ανώδυνη και ασφαλής διαδικασία για τη μητέρα και το παιδί και δίνει τη δυνατότητα στην οικογένεια να τα χρησιμοποιήσει άμεσα σε περίπτωση ανάγκης. Λόγω του ότι είναι πολύ νεαρά κύτταρα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για ορισμένες ασθένειες και από άλλα μέλη της οικογένειας, χωρίς να απαιτείται απόλυτη ιστοσυμβατότητα. Σε ορισμένες περιπτώσεις απαιτούνται αποκλειστικά αυτόλογα βλαστοκύτταρα (του ίδιου του ασθενούς), σε άλλες αποκλειστικά αλλογενή και σ' άλλες δεν υπάρχει περιορισμός.

Η επιβίωση των ασθενών με τη χρήση βλαστικών κυττάρων του αίματος του ομφάλιου λώρου είναι διπλάσια από αυτήν στην οποία χρησιμοποιούνται βλαστοκύτταρα που λαμβάνονται από άλλες πηγές, όπως είναι ο μυελός των οστών.

Η χρήση των βλαστικών κυττάρων του ομφάλιου λώρου από το ίδιο το παιδί είναι λιγότερο δαπανηρή σε σχέση με την αναζήτηση συμβατού δότη και, το σημαντικότερο, δεν ξοδεύεται πολύτιμος χρόνος για την αναζήτησή τους.

Τα βλαστοκύτταρα του αίματος του ομφάλιου λώρου έχουν μεγάλη ικανότητα πολλαπλασιασμού και εύκολα μπορούν να μετατραπούν σε κύτταρα άλλων ιστών.

Ορισμένες οικογένειες έχουν ιδιαίτερους λόγους που καθιστούν τη φύλαξη βλαστικών κυττάρων περισσότερο αναγκαία, όπως αν κάποιος γονέας ή αδερφός πάσχει από ασθένεια στην οποία η χρήση βλαστικών κυττάρων μπορεί να έχει άμεση εφαρμογή (λευχαιμία, κληρονομική αιμοσφαιρινοπάθεια). Εθνικές μειονότητες ή ζευγάρια διαφορετικών εθνικοτήτων αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο πρόβλημα σε περίπτωση που αναζητήσουν από τρίτους ένα συμβατό μόσχευμα. Η φύλαξη των δικών τους βλαστοκυττάρων θα αποτελέσει μελλοντικά λύση στο πρόβλημά τους. Ζευγάρια που αποκτούν παιδί με τη μέθοδο της εξωσωματικής γονιμοποίησης θεωρούν μοναδική την ευκαιρία να θωρακίσουν την υγεία του πολύτιμου παιδιού τους, φυλάσσοντας τα βλαστοκύτταρά του.

Από το 2006 τα βλαστοκύτταρα του αίματος του ομφάλιου λώρου μαζί με αυτά του μυελού των οστών χρησιμοποιούνται, σύμφωνα με δημοσίευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στο πρόγραμμα των αυτόλογων και αλλογενών μεταμοσχεύσεων. Στις νέες θεραπείες έχουν προστεθεί τα αυτοάνοσα νοσήματα για αυτόλογη μεταμόσχευση και η θεραπεία των όγκων της παιδικής ηλικίας για αυτόλογη ή αλλογενή μεταμόσχευση.

Οι αυτόλογες μεταμοσχεύσεις σήμερα γίνονται για τη θεραπεία των λεμφωμάτων, τη ριζική θεραπεία των όγκων της παιδικής ηλικίας, όπως είναι το νευροβλάστωμα, το ρετινοβλάστωμα και τα σαρκώματα, και σε κλινικές μελέτες για αυτοάνοσες παθήσεις όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας, η νεανική ρευματοειδής αρθρίτιδα και ο σακχαρώδης διαβήτης αλλά και για την αποκατάσταση της λειτουργίας οργάνων όπως η καρδιά, ύστερα από έμφραγμα, ο εγκέφαλος, στην περίπτωση της εγκεφαλικής παράλυσης, και τα οστά, έπειτα από κατάγματα ή οστικά ελλείμματα.

Θεραπεία κληρονομικών ασθενειών

Για τη θεραπεία κληρονομικών ασθενειών, όπως η μεσογειακή και η δρεπανοκυτταρική αναιμία, καθώς και για τις ασθένειες του μεταβολισμού δεν χρησιμοποιούνται οι αυτόλογες μεταμοσχεύσεις, καθ' όσον τα βλαστοκύτταρα του παιδιού φέρουν στο γενετικό τους υλικό τα παθολογικά γονίδια. Τα βλαστοκύτταρά τους είναι χρήσιμα για τη θεραπεία των υπόλοιπων ασθενειών, αλλά όχι της κληρονομικής ασθένειας με την οποία γεννήθηκαν. Σήμερα, για τη θεραπεία αυτών των ασθενειών χρησιμοποιούνται οι αλλογενείς μεταμοσχεύσεις, δηλαδή η χρήση βλαστοκυττάρων από συμβατό δότη, ο οποίος συνήθως είναι υγιής αδελφός. Τις περισσότερες φορές προγραμματίζεται η γέννηση υγιούς αδελφού με τη μέθοδο της εξωσωματικής γονιμοποίησης, ο οποίος και θα χορηγήσει τα βλαστοκύτταρά του. Για τις μονογονιδιακές κληρονομικές ασθένειες, ασθένειες δηλαδή που οφείλονται σε μετάλλαξη ενός μόνο γονιδίου, όπως η μεσογειακή αναιμία, τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται σε πειραματικό στάδιο η γονιδιακή θεραπεία των ίδιων των παθολογικών βλαστοκυττάρων του παιδιού, με σκοπό σε δεύτερη φάση τη χορήγησή τους στον ίδιο τον ασθενή. Η γονιδιακή θεραπεία των βλαστοκυττάρων του ίδιου του ασθενούς, για τη θεραπεία κληρονομικών ασθενειών όπως η μεσογειακή και η δρεπανοκυτταρική αναιμία, σήμερα αποτελεί πρόκληση για την Ιατρική.

Μέχρι σήμερα στην Ευρώπη έχουν πραγματοποιηθεί 25.000 μεταμοσχεύσεις με τη χρήση βλαστικών κυττάρων του ομφάλιου λώρου, του μυελού των οστών και του περιφερικού αίματος. Από αυτές, το 70% ήταν αυτόλογες, τα κύτταρα δηλαδή προέρχονταν από τον ίδιο τον ασθενή, και το 30% ήταν αλλογενείς (από συμβατό δότη), εκ των οποίων το 70% προέρχονταν μέσα από την οικογένεια

Γράφει ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΛΙΑΚΟΣ, αναπληρωτής καθηγητής Ιατρικής ΑΠΘ, πρόεδρος της Τράπεζας Αρχέγονων Κυττάρων του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΤΑΚ-ΕΙΕ) 

www.biohellenika.gr

http://www.enet.gr/